Osnove i postupak kalemljenja voća

Kalemljenje je vrlo rasprstranjen način razmnožavanja voćaka koji se stalno usavršava i bez kojeg se ne može ni zamisliti moderno voćarstvo.

U savremenom voćarstvu kalemljenjem se proizvode sadnice za podizanje velikih plantažnih voćnjaka. Na taj način masovno se razmnožavaju one sorte koje daju kvalitetne, ujednačene i standardne plodove. Zahvaljujući prenošenju sortnih osobina na potomstvo, kalemljenjem se šire vrste i sorte voćaka čije plodove u svježem i prerađenom stanju potrošači najviše cijene. Kalemljenjem postižemo da voćke brzo prorode, u mogućnosti smo da brzo razmnožimo nove sorte i utvrdimo njihovo ponašanje u raznim krajevima i raznim klimatskim prilikiama. Veliki značaj kalemljenja je u tome što ono omogućava da se u raznim agroekološkim uslovima koriste različite kombinacije podloga i sorti. Možemo da utičemo na kvalitet plodova izborom odgovarajućih podloga, zatim da utičemo na vreme cvjetanja i završetak vegetacije, kao i na smanjenje ili otklanjanje opasnosti od mrazeva, bolesti i štetočina.

Izborom i kombinacijom podloga i sorti u stanju smo da pripremimo voćne sadnice u rasadniku za različite sisteme gajenja i gustinu sadnje.

Divlje, šumske nekalemljene voćke daju najčešće sitnije plodove sa dugom peteljkom, sa dosta sjemenki ili krupnom sjemenkom. Meso ploda je gorkog ili kiselog ukusa sa malo mezokarpa i bez privlačne boje pokožice.

Drvo je razvijeno i bujno, grane i grančice najčešće imaju bodlje i sitno lišće. Izmedu divljih voćaka postoje velike razlike u zavisnosti od vrste i agroekoloških uslova gdje voćka zivi. I za divlje voće postoji ekonomski interes, prije svega sjemena za proizvodnju sijanaca i voća na brdsko-planinskim područjima.

Kalemljenje tzv. engleskim spajanjem

Kalemljenjem divljih voćaka, odnosno divljačica tih voćaka iskorištene su genetske osobine divljih voćaka i pitomih sorti u pravcu smanjenja mladalačke nerodnosti, povećanja obima rodnosti i kvaliteta plodova, prilagodavanja habitusa  voćaka za primjenu pomotehničkih i agrotehničkih mjera i dr.Dakle kalemljenjem se postiže potčinjavanje voćaka čovjekovoj potrebi, što na drugi način nije moguće postići.

Kalemljenjem se vrši zamjena sorti putem prekalemljivanja voćaka ako smo utvrdili da nam postojeća sorta nije komercijalna ili pak nismo obezbijedili potreban broj oprašivača.

Ovde ćemo navesti klasifikaciju koja obuhvata uglavnom sve važnije načine kalemljenja.

1.Prema vremenu kalemljenje može biti:

zimsko

proljetno

ljetnje i

jesenje

2.Prema stanju zrelosti komponenata:

kalemljenje na zeleno

kalemljenje na zrelo

3.Prema načinu upotrebe plemke:

kalemljenje pupoljkom

očenje na spavajući pupoljak

očenje na budni pupoljak

kalemljenje grančicom

odvojenom grančicom (dijelom grančice)

neodvojenom grančicom (ablaktiranje)

4.Prema mjestu kalemljenja:

sobno kalemljenje

kalemljenje u rastilu

kalemljenje u matičnjaku i sjemeništu

kalemljenje u voćnjaku

kalemljenje podloga na stalnom mjestu

prekalemljavanje voćaka

specijalni način kalemljenja

5.Prema načinu korištenja podloge:

kalemljenje na dijelovima korijena

kalemljenje na korijenovom vratu

kalemljenje u visini krune

kalemljenje u kruni

6.Prema broju kalemljenja na podlozi:

kalemljenje izvršeno jednom (jednogubo)

kalemljenje izvršeno dva puta (dvogubo – s posrednikom)

7.Prema cilju koji želimo postići:

radi proizvodnje voćnih sadnica

radi podizanja voćnjaka

radi poboljšanja voćaka (prekalemljivanje)

kalemljenje u specijalne svrhe

Podloge za kalemljenje voćnih sadnica

Podloga je voćka proizvedena generativnim ili vegetativnim putem na koju se kalemi plemenita sorta. Od toga kako smo izabrali podlogu zavisi ne samo uspjeh kalemljenja nego i prinos u proizvodnji voća. Podloge dobijene generativnim putem nazivaju se sijanci (divljačice), a podloge dobijene vegetativnim putem nazivaju se mladice (klonovi). I sijanci i mladice različito se ponašaju prema plemki iste sorte i u istim  agroekološkim uslovima. Prema tome, zadatak je voćara da dovedeu najpovoljniji odnos ta tri faktora, tj; podlogu, sortu i agro-ekološke činioce.

Matičnjak 

Podloga znatno utiče na prilagođavanje izabrane sorte ekološkim uslovima i sistemu gajenja. lzborom podloga prilagođenih različitim uslovima klime i zemljišta moguće je razvijati intenzivno voćarstvo, kako na brdskim, tako i na nizijskim terenima,zatim na kamenitim, krečnim, kiselim ili zaslanjenim zemljištima. Ukoliko smo uspjeli da pravilno izaberemo podlogu prema zemljišnim i klimatskim uslovima, prema sorti i sistemu gajenja, utoliko će životna sposobnost voćke biti veća. Za kalemljenje treba koristiti podloge koje se lako razmnožavaju i imaju dobar korijenov sistem, koje su kompatibilne s odgovarajućim pitomim sortama, koje su prilagodene zemljišnim i klimatskim uslovima i koje su otporne prema temperaturnim kolebanjima, bolestima i štetočinama.

Od posebnog značaja je da podloga povoljno utiče na bujnost, dugovječnost, raniju obilniju rodnost, kvalitet plodova i njihovo duže čuvanje, na pogodno vrijeme cvjetanja u odnosu na pozne proljećne mrazeve, blagovremeni završetak vegetacije, na lako kalemljenje i visok procenat prijema. Pored navedenih svojstava, podloge treba da budu dobro odnjegovane, zdrave, ujednačene i da sadrže dosta hranljivih materija potrebnih za porast, zarastanje rana i pravilan metabolizam.

Kalem-grančice za kalemljenje

Kalem-grančica (plemka, pelcer) vrlo je značajna komponenta kalema, jer se od nje dobijaju nadzemni organi voćke, najčešće deblo i kruna, što zavisi od toga na kojem dijelu podloge se vrši kalemljenje.

Kalem-grančica je dio jednogodišnjeg ljetorasta s drvenim ili mješovitim pupoljcima, što zavisi od vrste. Ako se kalemljenje vrši na budni pupoljak, pupoljkom iz tekuće vegetacije koristimo grančicu koja nije prošla cio godišnji ciklus razvoja,ali ima sazrele pupoljke. Za kalemljenje na zrelo uzima se dio grančice, najčešće sa dva do četiri pupoljka, ili terminalni dio grančice s nekoliko pupoljaka, a samo pupoljak kad se kalemi očenjem.

Da bismo kalemljenjem ostvarili željeni cilj, kalem-grancica  mora biti od sorte s najboljim privrednim i biološkim osobinama, treba da je zdrava i da je skinuta sa odabranih matičnih stabala kod kojih su u toku više godina utvrđene sortne odlike:dobar prijem pri kalemljenju, dobar afinitet, prav porast sadnica, raniji početak rodnosti i redovna rodnost, dobar kvalitet plodova, dugovječnost, bujnost, otpornost na mrazeve, sušu, bolest i štetočine. Posebno je važno praćenje pojava mutacija vegetativnih organa – grana, grančica, pupoljaka ili cijele voćke sa kojih su skinute kalem-grančice, kao i da kalem-grančice nemaju virusne bolesti koje su kod pojedinih vrsta (jabuka, šljiva, trešanja i dr.) vrlo česte.

Uslovi za kalemljenje

Uspjeh kalemljenja zavisi od afiniteta podloge i plemke, vremena kalemljenja i životne aktivnosti podloge i plemke, kvaliteta podloge i kalem-grančice, kontakta na spojnom me- stu, zdravstvenog stanja podloge i kalem-grančice, vremenskih prilika, brzine i higijene kalemljenja i obučenosti kalemara.

Afinitet podloge i plemke uslovljen je njihovom srodnošću. Što je srodnost bolja, kalemljenje će biti uspjješnije, pa treba strogo voditi računa da odabrane kombinacije budu botanički srodne. To je slučaj sa sortama i podlogama iste vrste ili srodnih vrsta.

Vrijeme kalemljenja i životna aktivnost podloge i plemke 
Voćke se mogu kalemiti u svim godišnjim dobima i u raznim ekoioškim usiovima. Kalemljenje u zimskom periodu iii rano proljece u nasim uslovima obavlja se u odgovarajućim prostorijama i uspjeh kalemljenja zavisi od pravilnog regulisanja temperature i vlaznosti prostorije u kojoj se ostvaruju fizioloski procesi i aktivnosti kambijuma. U proljeće se najčešće kalemi napolju, prije početka ili u toku vegetacije, i kalemljenje zavisi od spoljne temperature. Proljećni mjeseci su najpogodniji za uspešno kalemljenje raznim načinima na zrelo, jer tada počinje najveća aktivnost kambijuma i kretanje sokova. Ljetnje i jesenje kalemljenje obavlja se u vrijeme jake vegetacije ili kad ona počinje da se završava. Tada je temperatura najčešće povoljna, ali ako je nedovoljna vlažnost zemljišta i vazduha, može doći do opadanja fiziološke aktivnosti podloge, a time se znatno umanjuje mogućnost prijema kalema.

Izvor:vocnesadnicerasadvinovaloza.com